---
Gevangen voor de winst: over het gevangenissysteem als symptoom van een zieke samenleving
In een samenleving die beweert de vrijheid te koesteren, is het wrang vast te stellen dat de Verenigde Staten het hoogste aantal gevangenen ter wereld hebben. Achter die cijfers gaat een structureel probleem schuil: de gevangenis is geen neutraal instrument van gerechtigheid meer, maar een gecommercialiseerd systeem dat mensen opsluit voor winst. Het gevangeniswezen is uitgegroeid tot een industrie — een winstmodel — en dat zegt iets fundamenteels over de staat van de moderne samenleving en daarbij hoort ook de ICE agentschap.
Het gevangenisbedrijf
Grote bedrijven zoals CoreCivic en GEO Group beheren private gevangenissen, waar ze contracten afsluiten met de overheid die minimale bezettingsgraden vereisen. Zo wordt de logica van de markt — efficiëntie, winstmaximalisatie, schaalvergroting — toegepast op mensenlevens. Elke gevangene is een economische eenheid geworden, een bron van inkomsten. Daarbij werken vele gevangenen ook nog eens tegen extreem lage lonen in de productie voor commerciële bedrijven. Wat ooit een plek van straf en heropvoeding was, is nu een fabriek geworden waarin de mens gereduceerd wordt tot een productiefactor.
De Foucaultiaanse nachtmerrie
De Franse filosoof Michel Foucault wees in zijn werk Surveiller et punir al op deze evolutie. Volgens Foucault is de moderne gevangenis geen louter repressieve ruimte, maar een instrument van disciplinering en controle. De macht werkt niet meer uitsluitend via geweld, maar via subtiele mechanismen van observatie, normalisering en categorisering. De private gevangenis is hier een radicale voortzetting van: macht en winst gaan hand in hand. De mens wordt niet alleen gestraft, maar ook geherdefinieerd: van burger tot crimineel, van persoon tot economische eenheid.
Fromm en de ontmenselijking
Ook Erich Fromm zou deze ontwikkeling als een symptoom van een zieke samenleving beschouwen. In To Have or To Be? bekritiseert hij een cultuur die draait rond bezitten, beheersen en consumeren. In een dergelijke cultuur verliest de mens zijn diepere zijnsgrond en wordt hij gereduceerd tot een middel. De private gevangenis illustreert dit perfect: het is niet langer belangrijk wie iemand is, maar hoeveel hij opbrengt. De mens is handelswaar geworden — in dienst van een systeem dat zichzelf als rationeel en efficiënt voorstelt, maar in wezen moreel failliet is.
Structureel onrecht
De meeste slachtoffers van dit systeem zijn niet toevallig: het zijn de armen, de zwarten, de daklozen, de mensen met psychische problemen. Het gevangenissysteem is de spiegel van een maatschappij die sociale mislukking straft in plaats van voorkomt. In plaats van te investeren in onderwijs, gezondheidszorg en sociale rechtvaardigheid, kiest men voor repressie. In plaats van te genezen, sluit men op. De gevangenis fungeert zo als symptoom én versterker van structureel onrecht.
Filosofische kruimels van verzet
Wat kunnen we hieruit leren? Dat een samenleving die vrijheid voorstaat, maar haar meest kwetsbare burgers systematisch opsluit, haar eigen waarden verraadt. Dat economische logica’s niet thuishoren in de kern van menselijke waardigheid. En dat we dringend nood hebben aan een ethiek die de mens centraal stelt, niet de winst.
De woorden van Fromm en Foucault blijven indringend actueel. We moeten de logica van het systeem durven doorbreken. Niet alleen door private gevangenissen af te schaffen, maar door onze kijk op mens, schuld, rechtvaardigheid en samenleving fundamenteel te herzien. Want wie gevangenissen bouwt om er geld aan te verdienen, bouwt in feite een samenleving die zelf ziek is geworden.
